توجه به بهسازی لرزه‌ای نیاز جدی در مدیریت شهری تهران 

گروه جامعه خبرگزاری آنا، امیر فرخی*؛ در خصوص موضوع بهسازی و مقاوم سازی لرزه‌ای در یادداشتی نوشت: شهری  یکی از الزامات شهر تهران که نیازمند نگاه جامع و عملگرا در حوزه مدیریت شهری است، موضوع بهسازی و مقاوم سازی لرزه ای سازه ها است. شهر تهران از نقاط لرزه خیز کشور است که با توجه به اینکه ساختار سیاسی اجتماعی و اقتصادی حکومت در تهران متمرکز شده ،  تاثیر رخدادهای تهران به کل کشور تعمیم داده میشود و در کنار آن تاثیرات بین المللی نیز باید در نظر گرفته شود.

به همین خاطر است که نمیتوان تهران را صرفاً به عنوان یک شهر در نظر گرفت. شهر تهران لرزش های مکرری را تجربه میکند عموماً این لرزش‌ها با بزرگای کم درحدود ۳ تا ۴ ریشتر هستند.

از آخرین زلزله مخرب در شهر تهران در حدود سال ۱۸۳۰ میلادی زلزله مخرب دیگری در تهران گزارش نشده است.

در مورد تهرانی صحبت می‌کنیم که بر روی ۱۳ گسل، گسترده شده است. گسل های اصلی تهران مثل گسل شمال تهران، گسل ری و گسل شرق تهران که به عنوان نمونه گسل شرق، که از شرق تهران وارد منطقه سرخه حصار میشه و تا منطقه مجیدیه و سید خندان امتداد پیدا میکند.           

علاوه بر سازه های مسکونی و عمومی بخشی از شریان‌های حیاتی شهر تهران هم در مجاورت گسل ها قرار گرفتند همانند پل صدر که در تقاطع با گسل قیطریه قرار دارد یا پل پارک وی که در مجاورت گسل محمودیه است.  به جز ارگ قدیم تهران که می توان گفت که کمی از مخاطرات لرزه‌ای به دور هستند. تقریبا ۸۰ تا ۹۰ درصد شهر تهران در مواجهه مستقیم با تأثیرات لرزه ای هستند.  

این نشان میدهد اصل بسیار مهم " توزیع تراکم در نقاط لرزه خیز " ، در طول تاریخ گذشته تهران، به درستی مدیریت نشده است  وتهران از این آسیب رنج می برد. قرار گیری این عدم توزیع مناسب ساختار شهری در کنار مسائلی مثل خطاهای اجرایی در ساخت، خطاهای طراحی ،تغییرات کاربری ، تغییرات آیین‌نامه‌ای و یا گستردگی بافت های فرسوده شهری ، نیاز یک نگاه عملیاتی به بهسازی لرزه ای در شهر تهران دو چندان می کند.  

عموما وقتی که با یک زلزله مواجه میشویم، همانند زلزله ای که سال گذشته در اردیبهشت ماه ۹۹ رخ داد و تاثیرات لرزش گسل مشاء، بر روی تهران کاملاً ملموس بود بحث زلزله و مقاوم سازی و نیازهایی که باید قبل و پس از زلزله و در نظر بگیریم  به یک دغدغه فعال برای مردم و مسئولین بدل میشود. اما با گذشت زمان کمرنگ میشود.

در حوزه عملکردی ارگان های مختلف فعالیت و تلاش ها حذف نمیگردد ولیکن گاها مشاهده میشود سرعت و شیب نمودار حرکتی کاهش پیدا میکند.

با توجه به دوره بازگشت زلزله های مخرب برای شهر تهران میتوانیم بگوییم که باید منتظر یک زمین‌لرزه موثر باشیم . باید دقت شود که به دنبال تزریق نگرانی در بدنه جامعه نباید بود، بلکه مدیریت شهری و حوزه  قانونگذار در مسایل شهری همانند شورای اسلامی شهر تهران، باید تلاش کنند با یک سری برنامه تحقیقاتی و با پشتوانه علمی و البته اجرای مناسب و بهنگام، نگرانی ها را رفع نماید.

این مهم را یکی از نیازهای جدی در شکل گیری شورای شهر میتوان دید.  دغدغه و مطالبه عمومی مردم از مدیریت شهری در راستای بهسازی و مقاوم سازی ابنیه شهری موید همین مهم است و مسولین شهری باید این خواست به حق مردم را در برنامه های اصلی خود قرار دهند و با ارایه برنامه ها و گزارشات مستمر در جهت پاسخگویی به خواست مردم گام بردارند.

وقتی که از مقاوم سازی صحبت می کنیم از لحاظ فنی موضوع به افزایش ظرفیت سازه میپردازد و وقتی از بهسازی لرزه ای صحبت میکنیم هدف کاهش احتمال آسیب پذیری است.

آمادگی لازم قبل از زلزله به معنی اقدامات برای کاهش مخاطرات لرزه ای است. در اینجا یک نگاه جامع و همسو بین ارگان ها برای کشف راهبرد و البته عملکرد به هنگام برای کاهش ریسک و کاهش آسیب نیازداریم . با این نگاه ما کاهش تلفات را در پی خواهیم داشت. تک صدایی نیازی است در مقابله با بحران لرزه ای در حوزه مدیریت شهر تهران که باید شنیده شود، از طرف دیگر شریان های حیاتی همانند شبکه های راه ، پل ها ، شبکه توزیع برق و یا سیستم های آبرسانی و گاز، که آسیب در آنها در خدمات عمومی مشکل ایجاد خواهد کرد،  باید با نگاه ویژه در برنامه مدیریت شهری مورد بررسی قرار بگیرند و از تحقیقات صورت گرفته در این زمینه باید بهره برد.

 تحقیقات گسترده ای تا به حال انجام شده. به عنوان نمونه مهم در اواخر دهه هفتاد سال ۷۸ و ۷۹ آژانس همکاری های بین المللی ژاپن موضوع ریز پهنه‌بندی لرزه شهر تهران را انجام داده است و به بررسی آسیب پذیری در شهر تهران پرداخت.  و با توجه به نوع و ظرفیت انرژی گسل‌ها، جنس خاک،  تراکم جمعیت، نوع سازه ها پرداخته آمدن  و در سناریوهای مختلف نکات فنی را بیان کرده است.  در سالهای گذشته در جوامع دانشگاهی هم تحقیقات مناسبی در حوزه فعالیت بهسازی و مقاوم سازی لرزه ای در بحث ابنیه شهری انجام شده است.

 بسیار مهم است که مدیریت شهری و قانون گذاری شهر تهران، نسبت به دریافت نتایج تحقیقات، یک نیاز مظاعف حس کنند و عطش داشته باشند و خود به جستجو بپردازند و دنبال بهروری ازآن باشند. طرح موضوع، کشف، حمایت، ساماندهی و بهره وری از زمینه های تحقیقاتی عملیاتی باید در شاخص های مدیریت شهری دیده شود. متاسفانه، گاها مشاهده میشود قبل از اینکه به موضوع تحقیقاتی اهمیت داده شود به شخص تحقیقات کننده اهمیت می‌دهند و این مسبب آفت های زیادی است. یکی از این آفت‌ها، تحقیقات سفارشی است.  تجربه نشان داده که تحقیقات سفارشی عموماً از یک سطح عملکردی فراتر نمیروند.

 از طرف دیگر نیازمند یک بازبینی در حوزه فعالیت‌های تحقیقاتی دانشگاهی نیز هستیم.  اگرچه خیلی از تحقیقات در حوزه مهندسی زلزله مبتنی بر یک نیاز بیرونی است، اما قابلیتهای اجرایی به درستی دیده نمیشود.

راهکاری که برای حل ایراد  وجود دارد این است که، باید فعالیت های تحقیقاتی به صورت گروهی و در رشته‌های مختلف انجام شود . بدین صورت که، محققین مرتبط با حوزه مهندسی زلزله، در زمینه مسائل فنی طرح ها فعالیت کنند،  اما در کنار آنها برای آنکه بتوان به یک طرح جامع کاربردی دست یافت ، محققین دیگری بر مسایل اقتصادی و روانشناسی اجتماعی طرح تمرکز نمایند.  در این صورت به مراتب بهتر، نتایج را  در صحنه عمل شاهد خواهیم بود. تجربه نشان داده که این انشقاق باعث می‌شود که این زمینه‌های تحقیقاتی صرفا در کتابخانه ها باقی                                                    

*عضو هیات علمی دانشگاه، دکتری عمران و متخصص حوزه شهری

انتهای پیام/4161